Screenshot van het planetariumprogramma Stellarium,
genomen voor 19 mei 2009, omstreeks 4u40
Temeer daar ik als langdurig werkzoekende mijn nacht al lang in dag heb zien veranderen en meestal om 3 uur 's nachts nog wel lig rond te spoken en bezig te zijn met het één of ander. Nu had Jill Peeters zich blijkbaar vergist want eigenlijk was er niets te zien aan de nachtelijke oostelijke horizon omstreeks dat uur.
Het was pas een uurtje later dat ik met enige declinatie aan de oostelijke horizon een fraaie samenstand zag van de maan met twee heldere hemelobjecten. Nu ben ik geen dagelijkse waarnemer van de sterrenhemel. Meestal is het in onze lage landen te vaak bewolkt om een goed zicht te houden op het hemels behang. Dus kon ik zo op het eerste zicht niet zeggen welke twee lichtjes daar aan de rand van de maneschijn hingen te schijnen in een schittering van eerste of tweede magnitude. Gelukkig heb ik allerhande astronomische en astrologische programmatuur op mijn schootcomputer geïnstalleerd, zodat het slechts een kwestie van naslaan was in mijn notebook om er achter te komen dat het hier ging om een wijde, uitgaande samenstand van de maan met het hemellichaam van Jupiter en de vaste ster Deneb Algedi in het sterrenbeeld Steenbok. Volgens het planetariumprogramma zouden ook de hemellichamen Venus en Mars in nauwe conjunctie als ochtendsterren net voor de zon opkomen. Maar toen de dageraad de nacht begon op te breken versluierde mijn oostelijke horizon in ochtendnevel en was er daar niets meer van te zien. Hetzelfde overkwam me toen ik de laatste lokale zonsverduistering wilde waarnemen; de ochtendnevel belemmerde het zicht op de zon zodat ik van de eigenlijke eclips niets kon zien en enkel maar kon waarnemen hoe de zonsopgang even leek te stokken en te haperen in verstomming en verkilling. Vooral het stilvallen van het ochtendgezang van de vogels is me daar van bijgebleven. Enfin het was dan misschien toch nog de moeite geweest om op aanraden van Jill Peeters astronomische fenomenen te gaan waarnemen op die ochtend van 19 mei ll.. Mogelijks was Jill gewoon even vergeten rekening te houden met het zomeruur oid. maar voor de rest viel het dan mee.
Zichtbaarheid van de eclips van
31 mei 2003 op de noordelijke hemisfeer.
Deze korte anecdote over een weerpraatje van Jill Peeters geef ik hier als inleiding over mijn visie op de natuurlijke astronomie. In de eerste plaats doel ik daarmee op het te velde waarnemen van astronomische verschijnselen of fenomenen zonder enig technisch hulpmiddel, maar enkel met het blote oog of een lichte kijker.
Vanuit de aard van de zaak betekent dit dat men zich bezighoudt met die hemelobjecten die duidelijk in het oog springen zoals de zon, de maan, de planeten, de sterren met een magnitude 1 tot 2 en de sterrenbeelden. De jaarlijkse omwenteling van de zon (eigenlijk van de aarde om de zon) veroorzaakt zo de immer weerkerende wisseling der seizoenen van lente, zomer, herfst en winter. Overigens behoren ook de meteorologische waarnemingen tot de hemelverschijnselen. Verder springt ook de maandelijkse weerkerende gedaanteverandering van de maan in haar verschillende gestalten in het oog. Naast het blote oog zijn een greep aan vuistregels een toegestaan hulpmiddel om aan deze wetenschapsbeoefening deel te nemen. Zo onthouden we dat de zon, maan, planeten en sterrenbeelden opkomen in het oosten, culmineren in het zuiden en ondergaan in het westen. Voor de maan onthouden we in het bijzonder dat deze begint te wassen in het westen en dan na de zon ondergaat. Verwant aan deze regel ivm de maan is die omtrent de ochtend- en avondsterren. Wanneer de zon een vaste ster nadert gaat deze na de zon onder in het westen. Is de zon aan deze ster voorbijgegaan dan zal deze als ochtendster opkomen voor de zon. (zie voetnoot)
Tot slot is er nog het gekende ezelsbrugje om de gestalten van de maan te onderscheiden en dat gebaseerd is op de franse taal. Trek een vertikaal streepje langs de holle kant van de croissant van de maan en kijk welke letter je zo kan vormen, een p of een d. Een p betekent dan dat de waargenomen maan in het eerste kwartier is naar het franse woord premier, een d dat de waargenomen maan in het laatste kwartier is naar het franse derniere. Overigens geldt ook dat de wassende maan waar te nemen is in de avond en de namiddag, de afnemende maan in de nanacht en 's ochtends.
Waarnemingspost met venster op de Oostzijde;
Zomerse Onweersbui vergezeld van een Hemelboog.
Na deze greep aan vuistregels is het van belang eens te denken aan onze waarnemingspost. In principe nemen we waar van thuis uit om redenen van regelmatigheid en continuïteit. Dit betekent dat we niet de luxe hebben van een echt astronomisch observatorium dat op een hoogte gelegen is en rondom een vrije uitkijk biedt. Alleszins dienen we met behulp van een kompas de belangrijkste richtingen vast te stellen zoals deze van de hemelpoorten in het oosten en het westen. Ga voor je eigen huis na op welke richting de verschillende vensters uitkijk bieden en kies het venster dat het meest een onbelemmerd zicht biedt op de horizon en de hemel. Hier bij mij thuis bvb. is er een goed kijkvenster op het oosten. Wil ik het westen zien dat moet ik me in de tuin naar het kiekenkot begeven, zodat ik voorbij een rijtje cypressen ben die me het zicht belemmeren. De richting waarnaar je kijkt noemen we in de astronomie ook het azimuth.
Om nu exaxt te weten wat je allemaal ziet vanuit je observatiepost kan je zoals vroeger gebruiken maken van efemeridentafels, sterrengidsen en -atlassen. Dat is echter niet meer helemaal van deze tijd. In dit computertijdperk maken we gebruik van planetariumprogramma's zoals Skyglobe, Stellarium of Google:Google Sky. In deze programma's voer je de geocoördinaten van de plaats van je observatiepost in, alsook het azimuth of de windrichting waarnaar je kijkt.
Zelf geniet ik het meest van deze hobby op heldere winteravonden, wanneer ik in het oosten Orion en Sirius zie rijsen en me besef dat het voorjaar er weer zit aan te komen.
Screenshot van het planetariumprogramma Stellarium,
genomen voor 20 januari 2009, omstreeks 20u25
In het speciaalnummer van Science Connection nr. 25, dat helemaal gewijd is aan de ruimtemissie OasISS van de Belgische astronaut Frank De Winne aan boord van het internationaal ruimtestation, bevindt zich een opsomming van Belgische instanties en verenigingen die zich met astronomie bezighouden en ik geef het lijstje hieronder.
Sterrenkunde in België
Dossier Sterrenkunde in België downloaden als pdf-document.
De Koninklijke Sterrenwacht van België
Institut d'Astrophysique et de Géophysique
(Departement AGO Universiteit Luik)
Institut d'Astronomie et d'Astrophysique
(Université Libre deBruxelles)
Het Instituut voor Sterrenkunde
(Katholieke Universiteit Leuven)
Sterrenkunde
(Vrije Universiteit Brussel)
Sterrenkundig Observatorium
(Universiteit Gent)
Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie
Onderzoeksgroep Hemelmechanica
(Facultés Universitaires Notre-Dame de la Paix in Namen)
Vereniging voor Sterrenkunde
Société Royale belge d'Astronomie, de Météorologie et de Physique du Globe
Société Astronomique de Liége
Groupe Astronomie de Spa
Astro Event Group
Volkssterrenwacht MIRA (Grimbergen bij Brussel)
Volkssterrenwacht Urania (Hove bij Antwerpen)
Het Europlanetarium (Genk, Limburg)
Volkssterrenwacht Beisbroek (bij Brugge, West-Vlaanderen)
Volkssterrenwacht Armand Pien (Gent, Oost-Vlaanderen)
Astrolab IRIS
Planetarium van de Koninklijke Sterrenwacht
Voetnoot:
De termen ochtend- en avondster worden vooral gebruikt om de planeet Venus aan te duiden. Deze verwijdert zich aan de hemel nooit meer dan 47° van de zon (de zgn. elongatie) en is van de aarde af zichtbaar in verschillende gedaanten; in boven- of onder-conjunctie en als ochtend- of avondster.
zie verder ook:
Sabine Hagedoren Movies
Wiki:Planetarium
WikipediaPortaal: Astronomie
Life: The 21 Greatest Space Photos Ever
----------------
Over de Natuurlijke Astronomie,
door Eric Verdonck.
----------------
Now playing: Led Zeppelin - Stairway to Heaven
via FoxyTunes
Geen opmerkingen:
Een reactie posten